نیازها، مشکلات و مسائل نوجوانان و جوانان

نیازها، مشکلات و مسائل نوجوانان و جوانان مقدّمه
در مسیر شناخت و هدایت نسل نوجوان و جوان نیازهای آنان و هم کیفیت برآورده شدن آن نیازها و اقناع آنان را نباید فراموش کرد. اصل این است که خواسته های شان را بشناسیم و در جهت سازندگی شان بکوشیم با شیوه ای که برای رفع نیاز بکار میگیریم آنان را در جهت درستی هدایت کنیم، جهتی که نفع و مصلحت آنها و جامعه حال و آینده شان مورد نظر باشد.
هم چنین باید سعی بر این باشد که آنان راهی را در پیش گیرند که خود برای برآورده کردن نیاز خویشان اقدام نمایند و هم برای توقعات خود حدود و مرزی قائل گردند. اینکه توقعات شان بی اندازه و در برآورده شدن نیازها بی کنترل باشند امری است که صلاح و مصلحت فرد و جامعه آن را ایجاب نمی کند.
نیازهای شان گوناگون و متعدد است و ما ذیلاً به برخی از آنها با رعایت اختصار اشاره میکنیم.
1- نیازهای زیستی:در این زمینه مباحث متعددی را باید مطرح کرد که اهم آنها عبارتند:
- شناخت بدن و وظایف الاعضاء دستیابی به موضعگیری صحیح و اندیشیده در برابر آنها.
- شناخت غرایز و جنبه های غریزی و راههائی که برای تعدیل و کنترل آنها در پیش است.
- نیازهای اولیه آنها چون آب، غذا، هوا، تنفس، دفع...
- شناخت راههای حفظ و سلامت تن و نیاز در به کار انداختن اعضاء
- نیاز به آگاهی از کیفیت بکار گرفتن قدرت بدن به شیوه ای صحیح.
- آگاهی از راههائی که برای پرورش اعضاء و کسب مهارتهای لازم در این زمینه مطرح است.
- شناخت خطرات و آسیب هائی که در سنین مختلف در سر راه زندگی او و متوجه بدن است.
- شناخت شیوه های بهداشت بدن و تلاش برای اعمال آن شیوه ها.
نیاز او به برآورده شدن متعادل خواسته های زیستی با توجه به شرایط و بموقع آن.
2- نیازهای روانی: نیازهای آنان در این زمینه بسیار و برخی از آنها عبارتند از:
- نیاز به امنیت روانی که خود از اهّم نیازهای اوست.
- نیاز به پذیرش، احترام و حمایت که موجبات اعتماد او را فراهم آورد.
- نیاز به محبت و مهر که رعایت و اقناع آن خود زمینه را برای فرمانبرداری او فراهم می آورد.
نیاز به تعلق گروهی بگونه ای که جداً احساس کند عضوی مؤثر برای خانواده یا اجتماع خویش است.
- نیاز به دوری از ترس های گوناگون و اضطراباتی که زمینه را برای اختلالاتی در او فراهم می آورد.
- نیاز به همدردی در آنگاه که مشکلی و مسأله ای برای پیش آمده است.
- نیاز به تحسین، تقدیر، تشجیع، جهت یافتن امکان به پیشروی.
- نیاز به احساس عزّت و سربلندی و آبرومندی لااقل در محیط خانه و مدرسه خویش.
- نیاز به استقلال عاطفی آنچنان که بتواند خود را در بین جمع سر پا نگه دارد.
- نیاز به رشد جنبه های ابتکاری و تکاملی در فرد که بتواند منشاء آثار خیر در جامعه باشد.
- نیاز به شرافت و اصالت بحدی که قادر به ادامه حیات آبرومندانه در اجتماع باشد.
این نیازها بگونه ای هستند که اگر نیکو برآورده نشوند عوارضی در او باقی میگذارند و این عوارض ممکن است زیستی یا روانی، فردی یا اجتماعی باشد.
3- نیازهای اقتصادی:اینان در سنّ و موقعیتی هستند که بعلل گوناگون خواستار استقلالند و دوست دارند با تأمین خود در جنبه خانه و غذا و لباس و... خویش را از خانواده دور و جدا کنند. بتدریج از زیر بار قیمومیت والدین بیرون آمده و استقلال خود را بدست آورند.
این اندیشه و طرز فکر خوبست بشرطی که تحت هدایت والدین و مربیان باشد.تنها باید با حفظ جنبه های مربوط به تحصیل آنها و هم با آموزش شغلی مناسب تدریجاً او را وارد دنیای کار و زندگی نمایند بگونه ای که از حدود سنین بلوغ و حداکثر در اواسط هفت سال سوم بتوانند خود را اداره کنند. حتی برای آنها که دوره های عالی تحصیل را در دانشگاه میگذرانند وضع باید بگونه ای باشد که زیاد وابسته به پدر و مادر و خانواده نباشند بیش یا کم ممّر عایدی خوبی برای خود تهیه نمایند و آنها به چنین امر و مسأله ای نیاز دارند.
4- نیازهای فرهنگی: مبانی آگاهی های مورد نیاز حال و آینده و یافتن دید نسبت به جهان در این سن باید پایه گذاری می شد. چیزهائی که در سنین بعدی مورد نیاز و احتیاج شأن است باید هم اکنون مورد توجه قرار گیرد. اینان خواستار چیزهای تازه، حرفهای نو، جستجوی راه و رسم های مورد توجه، آداب نو، آرایش زندگی و مسائل مربوط به هنرند.
نیاز دارند با حقایق علمی آشنائی پیدا کنند. ارزشهای ارزشمند را بشناسند . نقش علم را در زندگی فردی و اجتماعی بدانند، آگاه باشند چه آداب و رسومی باید مورد قبول قرار گیرد، چه هنری را بپذیرند، چه شعائر و مناسکی باید مورد قبول قرار گیرد.
اینان هم چنین نیاز دارند راه و رسم انتقاد را بدانند، بتوانند مسائل و امور را ارزیابی کنند به درک و فهم ارزش علمی، هنر ی و ابداعی یک پدیده پی ببرند. بدانند چه جدیدی را باید پذیرفت، با چه شرایطی، سبک های نوینی که در زمینه شعر، ادبیات، پدید آمده با چه خصائصی میتواند پذیرفته شود. با استفاده از تخیل و علم چگونه میتوان به سوی ابداع و اختراع به پیش رفت چگونه میتوان تحقیق کرد و...
5- نیازهای عقیدتی:اینان نیاز دارند به درک ارزشهای مذهبی بپردازند. از راه و رسم عبادت باخبر شوند. بدانند در برابر شرایط و دشواریهای گوناگون چگونه باید موضع گرفت. چگونه باید روح خود را به انجام وظایف عبادتی آشنا کرد و چگونه باید در ساختمان فکری خود تحول پدید آورد.
مسائل و دشواری های بسیاری در جنبه مذهبی و عقیدتی دارند. سؤالات بسیاری برای شان مطرح است که می بایست به آنها جواب داده شود. معلوم گردد که مسأله جبر و عدالت چگونه باید توجیه گردد در زمینه خیر و شر، تفاوتها و تبعیض ها چگونه باید پاسخگو بود.
برای آنها این مسأله مطرح است که مذهب حق کدام است؟،دلایلش چیست؟ در برابر سئوالات الحادی مشرکان و پیروان دیگر مذاهب چه جوابی باید گفت؟ در زمینه وحی و نبوت، حق و باطل، سعادت و شقاوت، دوزخ و بهشت، مسائل مربوط به شفاعت، حساب، کتاب و... چه اطلاعاتی موجود است و چگونه باید آنها را جوابگو بود؟
6- در زمینه اجتماعی سیاسی: او را نیازی است فوق العاده به آگاهی از اینگونه مسائل و مباحث. آنچه در این زمینه میتواند مطرح باشد بسیار و از آن جمله است:
- مسأله روابط او با دیگران در سطحی وسیع از خانواده و اجتماع و مدرسه و دوستان و دشمنان.
- نیاز او به فهم حقوق و وظایف او در رابطه با انسانها در سطوح مختلف.
- رعایت اخلاق و ضوابط آن و هم رشد جنبه های سازنده در آن.
- درک و فهم اموری که مربوط میشود به صلاحیت های مدنی و اجتماعی.
- نیاز به شناخت و فهم اهمیت خانواده، وظایف و حدود او در رابطه با آنان.
- شناخت کیفیت برقراری ارتباط با دیگران و روابط صحیح با همسالان.
- شیوه های لازم برای شناخت مردم، دوست و دشمن، عالم و جاهل، عاقل وابله و...
- نیاز به شناخت ارزش شخصیت خود در اجتماع و کیفیت بدست آوردن این ارزش.
- چگونگی برقراری رابطه با والدین برای ازدواج و شیوه های شناخت همسر و شرایط آینده لازم برای او.
- مسأله احساس تعلق و ارضای آن، بگونه ای که بتواند رفتاری ارزنده در رابطه با گروه داشته باشد.
- وظایف او در جنبه ملی و بین المللی، حدود تفاهم، کیفیت برخورد با جریانات.
- شیوه های لازم برای موضعگیری صحیح در این امر و راه و رسم این موضعگیری.
نیاز به پرورش نظامی جهت داشتن قدرت مقابله با دشمن.
- شناخت وضع کشور خود از نظر فقر و محرومیت، رشد یا عقب ماندگی.
- شناخت علل عقب ماندگی ها، پیشرفت ها، فقرها، جهل ها و...
- شناخت کیفیت بهره مندی از اوقات فراغت، آنهم به شیوه ای درست و سازنده.
7- شناخت ارزش و موقعیت: آنان هم چنین نیاز دارند بدانند که اند و چه اند؟ دارای چه ارزش و موقعیتی هستند. آنها دوست دارند به خودشناسی برسند تا بتوانند در رابطه با خود موضعی نیکو اتخاذ کنند. دوست دارند که دارای خلوص و صداقت باشند. از آنچه که گستاخی، بی ادبی، دروغگوئی خوانده میشود دور و بر کنار بمانند.
آنان نیاز دارند خود را ارزیابی کنند، به کفایت و لیاقت خود پی برند. برای خود ارزشی و کفایتی پیدا کنند، از احساس حقارت ها و دیگر تنگناها بدرآیند. دوست دارند بدانند که در آینده با چه شرایطی میتوان نیکو زندگی کرد و نیکو موفق بود. ارزش و کرامت شان در چیست و چگونه تأمین میشود؟ رفتارشان را چگونه باید تنظیم کنند.
هم چنین آنها نیاز دارند که راه و رسم ارزیابی از خود را بدانند. آگاه باشند چه نقاط ضعف یا قدرتی دارند چگونه میتوانند رشد کنند. با چه شرایطی میتوانند به پیش روند و...
مسائل و مشکلات آنان
مقدّمه
مسائل جوانان پدیده هائی خاص در زندگی آنها هستند. اموری می باشند که در همه جهان برای این نسل وجود دارند. کلیات آن برای همگان یکسان و البته جزئیات آن در فرهنگ های مختلف متفاوت است. اصولاً این نکته را یادآور میشویم که همه مربیان در رابطه با فرزندان شان در این سنین مسأله دارند و تحقیقاتی که در این زمینه وجود دارد نشان دهنده اهمیت این مسائل است.
آنچه تحت عنوان ناسازگاری ها مشکل آفرینی ها و احیاناً جرم ها و بزهکاری ها در این سنین مطرح میشود اغلب با همین مسائل و مشکلات رابطه دارند و هم آنچه که زندگی آنان را رنگ میدهد بدون رابطه با این مسائل نیست. بدین سان ضروری است آنها شناخته شوند و مربیان در قبال آنها مواضعی نیکو اتخاذ کنند.
نوع مشکلات و مسائل
نوع و دامنه مسائل بسیار و از جهات مختلف شخصی، اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی، فرهنگی، تحصیلی و حتی مذهبی قابل بررسی است و ما ذیلاً به بخشی از آنها اشاره خواهیم داشت.
الف- در جنبه شخصی: در این بخش از روابط گوناگون و دشواری هائی که در این رابطه است باید نام برد.
1- در رابطه با بدن: در این زمینه بخشی از مسائل مربوط به نگرانی هاست مثل نگرانی از شکل بدن شان که نکند فرم و صورت مضحک و مسخره ای بخود بگیرد. که این خود دلیل شکست و ناکامی شان باشد. نگرانی از جوش صورت که سبب از دست دادن زیبائی است و این خود مربوط میشود به غده های تناسلی و با ورود به مرحله بلوغ و جوانی آشکارتر میشود و راه نظافت بهترین راه اصلاح است و البته باید از مصرف غذاهای شیرین و فوق العاده مقوی خودداری شود.
بخشی از مسائل شان در رابطه با خواسته های مربوط به بدن است مثل کم شدن وزن یا زیاد شدن آن، استحکام بدن، خواستاری زیبائی و جالب بودن بدن، زیبائی و جذب، عدم طغیان در مزاج، داشتن سلامت و تندرستی، داشتن خواب کافی، عدم احساس خستگی، رفع سردردهای بیمورد، رشید بودن قد و...
بخشی دیگر مربوط به غدد جنسی و ترشّح مناسب و ارضای آن، داشتن غذای مناسب و کافی، لباس مناسب، آگاهی از تغییرات بدن، کیفیت وظایف الااعضا و...علت وجود نقص در پستان، یا در دستگاههای تناسلی و... است.
2- در رابطه با روان: از مشکلات روانی آنها: رؤیا در بیداری، احساس گناه، احساس حقارت، نومیدی، کمروئی، فقدان اعتماد به نفس، تکروی، در خود فرو رفتن، احساس کندی و گیجی، بیقراری، قابل تهییج بودن، بیدقتی، عصبانیت بیحساب، امنیت روانی، نیاز به معیارهای صحیح در ارزیابی، به پیش رفتن بر اساس واقع بینی و دوری از پریشانی، وجود دلتنگی ها، ناخوشحالی ها، ترس ها، اضطراب ها، رنجیده خاطر بودن، ترس از انتقاد، کم بودن آزادی، تقویت استعداد، افسردگی است که در مورد اخیر ناراحتی آنها بسیار است...
3- در رابطه با عواطف:در این زمینه مسائل و مشکلات بسیاری در کار است که اهم آنها عبارتند از تحریک سریع، هیجانات شدید و بیحساب، غرور آنها که در مواردی برای شان دردسر می آفریند، مشکل محبت افراطی به دوستان و همسالان، مشکل خشم افراطی که سبب گرفتاری هائی میشود، پریشانی ها و اضطرابات، احساس عدم پناهگاه در مورد گرفتاری، احساس سرگردانی درباره امور و مسائلی که در آن زمینه تجربه ای کافی ندارد، تزلزل در انتخاب ها، احساس این که رفتار و عملش مورد تمسخر و استهزاء دیگران است، احساس خودخوری ها، انزواها و عزلت گزینی ها، میل به جالب و جاذب بودن و احساس اینکه نکند بگونه ای مورد قبول واقع نشود و ترس از محرومیت ها و ناکامی ها و از دست دادن دوستان و همبازی های خود.
ب- در جنبه اجتماعی و اخلاقی: در جنبه اجتماعی و اخلاقی نیز مسائل و دشواری های آنها اندک نیست و ما ذیلاً به گوشه هائی از آن اشاره میکنیم.
1- در رابطه با خانواده: آنها را حساسیتی بسیار در زمینه خانواده و مسائل آن است. دشواری هائی است که آنان را رنج میدهد و مشکلاتی است که از آن بسیار نگرانند. اختلافات خانوادگی، ناسازگاری والدین، درگیری های ناشی از آن، مسأله مشاجره و طلاق، مشکلات مادی خانواده، مجادله و نزاع با برادر و خواهر، محدودیتها در ورود و خروج از خانه دخالت والدین در کار و برنامه آنها، آگاهی از حقایق زشتی که در خانواده جریان دارد، نداشتن جائی مخصوص در خانه، احساس فاصله بین خود و والدین، نداشتن امکان بحث با والدین از ترس و انتقاد، دلسردی از خانواده، انتظارات بسیار والدین از آنان، احساس بی توجهی والدین به زندگی سالم و طبیعی آنها، توقع اینکه آنان همه امکانات خود را فدای او کنند بخشی از مسائل آنها در این قسمت است.
2- در رابطه با دیگران: اینان دارای مشکلات اجتماعی بسیاری هستند، طرز رفتار با مردم را نمی دانند، در کارهای اجتماعی احساس نگرانی میکنند، رفتاری متعادل موزون ندارند، نمی دانند چگونه دوست انتخاب کنند. گاهی از اطرافیان احساس فشار دارند، گمان دارند که در بین جمع پذیرفته شده نیستند، فکر میکنند آنان را آنچنان که باید نشناخته از طرح مسائل خود احساس عجز میکنند، ترس از این دارند که رسوائی شان کشف و برملا شود. در امور اجتماعی ناشی هستند، از برقراری رابطه و گفتگو و معاشرت با دیگران احساس عجز دارند، روابط شان با دیگران بسیار ناشیانه است. دوست دارند در اجتماع بصورت عضوی پذیرفته شوند و دیگران آنان را بحساب آورند که البته در مواردی بسیار این خواسته شان قابل تحقق نیست. میخواهند در انجمن ها سرگرم تلاش شوند، میل به گزارش و تمایل به انتخاب در آنان بسیار است. میل به رهبری در آنان قوی است و...
3- در جنبه انحرافات: دوست دارند بدانند چه فعل و رفتاری لغزش است. چگونه باید خود را از لغزش ها و انحرافات دور دارند. تن به گناه می دهند و زود از آن پشیمان میشوند، میخواهند گناه شان فوراً بخشیده شود. دوست دارند که خواسته های شان برآورده شود بدون اینکه از راه گناه ناگزیر به ارضای خود باشند. میخواهند مزه گناه چون قمار ، اکلیسم و ... را بچشند بدون اینکه به آن آلوده شوند. عادت های غلط غریزی پیدا میکنند و خود را درمانده و اسیر در درمان می بینند و میخواهند این مشکل بگونه ای حل شود. میخواهند بدانند آدمی چگونه آلوده میشود و راه نجات از انحرافات کدام است.
ج- مشکل اقتصادی: مشکلاتی که در جنبه اقتصادی دارند بسیار و اهم آنها عبارتند از: عدم استقلال مالی، احساس حقارت از درخواست پول از والدین، سرگردانی در انتخاب شغل و حرفه ای درآمدزا، عدم آگاهی از این امر که برای چه کاری ساخته شده و در آن موفقند ، ترس از پذیرش مسؤولیت ، نگرانی از این امر که نتوانند صاحب کار و حرفه ای و درآمدی شوند، وحشت از این اتهام که نکند در کاری موفق نشود، اضطراب از عدم مالکیت برای خود و کلّ بر خانواده شدن، نگرانی از سرکوفت شنیدن ها و اتهام از اینکه مفت خور و بیعرضه اند، نگرانی از اینکه پول و مالی در اختیار ندارند تا آزادانه در راههای مورد نظر مصرف کنند، مقایسه ها و احساس حقارت در رابطه با وضع خود نسبت به دیگران، ناراحتی از وضع بد مالی خانواده و ترس از اینکه آبروشان ریخته شود و...
د- مشکل تحصیلی و فرهنگی: در این جنبه هم مسائل بسیاری وجود دارند که نوجوان یا جوان را رنج میدهند.
اهّم آن مسائل عبارتند از: ضعف اطلاعاتی و فرهنگی در آنچه که مربوط به علوم و آگاهی های عمومی است، عدم آگاهی از آداب و رسوم و شعائر و مناسک، بی خبری از راه و رسم انتقاد، ضعف از قدرت بیان و منطق و استدلال ناتوانی در برابر جریانات و مسائل مورد بحث روز، بی خبری از فلسفه حیات و راه و رسم زندگی، عدم توان در بهره گیری از کتب و برنامه ها، اتلاف وقت در یادداشت برداری، ضعف در ابتکار و ابداع و اختراع، رنج از امتحان مدرسه، احساس ضعف در درس، ناراحتی از این امر که نمی داند با چه راه و روشی به فراگیری مسائل بپردازد، احساس ضعف در خوب نخواندن، تردید در این امر که راه تحصیل را در پیش گیرد یا راه کار و مشاغل را، نگرانی از عدم حضور ذهن در درس و برنامه، عدم آگاهی از راه و رسم پیشرفت در امر تحصیل و...
ه- مشکلات مذهبی: مشکلاتی که در این راه دارند خود بسیار و نگران کننده است. اهّم آنها بدینقرارند: حیرت و تردید در معتقدات مذهبی، ناراحتی و نگرانی از بهشت و دوزخ، احساس ضعف و کوتاهی در انجام عبادت، نگرانی از عالم پس از مرگ و بیخبری در آن، تأثر از گناه و احساس شرم در این زمینه در پیشگاه خدا، نگرانی از عدم تسلط بر خود و قوای خود، احساس اینکه عبادت برای او مفید فایده ای نیست، ناراحتی از این امر که چرا خداوند خواسته های او را مورد اجابت قرار نمی دهد، علاقمندی به توبه و احساس شرم از شکستن توبه، احساس ضعف در مذهب و در منطق و استدلال برای آن، اضطراب از اینکه نکند مورد خشم خدای بزرگ قرار گیرد، احساس سردرگمی اینکه آیا بنده خوبی برای خداوند هست یا نه؟ ترس از وسوسه هائی که در مواردی سبب کفر و الحاد او گردند، داشتن توقعات بسیار و حتی بیحساب از خدا، خواستاری مرگ پس از انجام عبادتی چون شب زنده داری، بدان امید که فعلاً پاک است و اگر بمیرد اهل بهشت است و...
منشاء مشکلات:
درباره منشاء این مشکلات مسائل و عوامل بسیاری را میتوان ذکر کرد که اهم آنها عبارتند از:
- رشد بدن که خود قیافه ای غلط انداز به او میدهد و این توهم را در او ایجاد میکند که فردی بزرگ شده و طبعاً باید چون آنها باشد.
- رشد فکر و عقل و روان که زمینه را برای تعقل و تدّبر و آینده نگری ها فراهم میسازد.
- رشد غریزی که خود سبب درخواستها و توقعاتی جدید است.
- رشد و بیداری مذهبی که این امر معمولاً از وصول به مرحله بلوغ است.
- سرخوردگی ها و محرومیت های او در مواجهه با مسائل و مشکلات دنیای روز.
- ورود او به عالم بزرگسالان و همه علاقمندی به همانندی با بزرگسالان و عدم امکان آن.
- بیداری میل به استقلال و خواستاری بویژه در رابطه با تشکیل خانواده.
- رشد غرور و خودپسندی و احساس آبرو و عزت و سعی و علاقمندی به حفظ و رعایت آن.
- پیدایش و رشد جنبه های عاطفی و بخصوص رقت عاطفه و پیدایش هیجان.
- وجود بازتاب افکار و عقاید روزانه که سبب پیدایش تحولاتی در اندیشه و روان میشود.
- تحریکها و القاآت توسط دیگران ، بویژه آنها که در درد و احساس چون آنها و با معاشران آنهایند.
موضعگیری ها :
در رابطه با این مسائل و مشکلات موضعگیری های گوناگونی برای افراد مختلف وجود دارد. معمولاً آنها که از ترتیبی صحیح و متعادل برخوردارند میکشوند بنحوی با این مسائل و مشکلات دست و پنجه نرم کنند و با محیط حالت سازگاری پیدا کنند.
دشواری معمولاً برای آنهائی است که راه و رسم مبارزه با مشکل و بهتر بگوئیم فنون زندگی را نیاموخته اند. عواطف شان ناپخته است، قدرت دفاعی کافی ندارند، اعمال و رفتارشان از حب و بغض و محبت و کینه و دوستی و دشمنی دور و جدا نیست.
از مشکلات مهمی که در سر راه رشد و تربیتی نوجوانان و جوانان وجود دارد این است که اغلب آنها در جنبه فکری و روانی رشد کافی ندارند. افکارشان خام و ناسنجیده است و سعی دارند از راه صواب و خطا، و آزمایش و شکست به پیش برود.
اینان می بینند که برای زندگی کردن نیازهائی دارند ولی برآورده نمی شود، متحمل افکار و عاداتی باید شوند ولی از راه و رسم آن بیخبرند، می بایست در برابر دشواری ها مقاومت کنند، ولی بعلت عدم پختگی و ورزیدگی زود مأیوس شده و از کوره در میروند.
هم چنین این دشواری در سر راه شان وجود دارد که در برابر مسائل جزئی و شکست های حتی کوچک زود غصه میخورند، راه تسکین و آرامش خود را نمی دانند. قادر نیستند زیبائی های زندگی و جنبه های مثبت آن را ببینند و بهمین نظر در مواردی خود را می بازند و تن به خودکشی میدهند و یا برای خود و دیگران ضایعه می آفرینند.